Kerst: de geboortedag van Jezus?

Tijdens mijn lezingen zijn mensen stomverbaasd als ze horen dat Jezus niet op 25 december is geboren. Wanneer dan wel? We weten het niet.

Overigens is dat nooit een geheim geweest: al in de eerste eeuwen van het christendom onderkende de kerk geen idee te hebben wanneer Jezus van Nazareth geboren was. In de bronnen ontbrak simpelweg de benodigde informatie. Dat is niet zo verwonderlijk, want de eerste christenen waren vooral gericht geweest op het lijden en de dood van Jezus, dus Pasen. Zijn geboorte en jeugd waren onbekend en op dat moment nog onbelangrijk. De kerstverhalen van Lucas en Matteüs zijn later verzonnen om ‘de gaten op te vullen’. Ze waren bedoeld om een mooi verhaal te vertellen en niet om als een geschiedenisboek te lezen.

Bij gebrek aan een concrete datum vierden de diverse christelijke groeperingen naar eigen inzicht maar ergens in het jaar de geboorte van de verlosser. Zo was er in sommige oostelijke kerken (en die van klein-Azië) de traditie om op 6 januari ‘Kerst’ te vieren.

Hoe komen we dan aan 25 en 26 december als de kerstdagen? Die zijn simpelweg gekozen. Dat weten we omdat we de “notulen” van de bisschoppen en kardinalen hebben die de datum vaststelden. Omdat men geen idee had wat de werkelijke verjaardag van Jezus was, besloot men maar middels een consensus een datum te kiezen.

Dit gebeurde pas 300 na Christus. Daarbij was 6 januari een optie, maar ook 21 maart was een kandidaat. En zo overwoog men nog meerdere data als de geboortedag van de verlosser. In haar besluit trachtte de jonge kerk ook enigszins aan te sluiten bij bestaande Germaanse feesten. Zo was er eind december een lichtfeest met een boom. Klinkt dat bekend?

En dus werd na overleg 25 december gekozen als de geboortedag van Jezus. Pas na 330 raakt deze datum in gebruik, maar het zou nog honderden jaren duren voordat het merendeel van de christelijke gemeenten daadwerkelijk op de ons vertrouwde datum Kerst vierden. (Het christendom zou het christendom niet zijn als er toch wat kerken besloten iets anders te doen dan de rest, dus in sommige kerken wordt nog altijd op 6 januari Kerst gevierd.)

Ondanks dat de kerstdatum en het kerstverhaal volkomen verzonnen zijn, zit er iets prachtigs in het kerstfeest zelf: een feest van hoop, warmte en licht. Dat wordt krachtig verbeeld in het kerstverhaal, want iedere ouder ter wereld zal je vertellen dat de geboorte van een kind het grootste wonder is dat ze ooit hebben meegemaakt en dat je vervuld wordt met de warmte van een nieuw begin.